Virus

Door Dick Janknegt /

Het is nu zaterdag 14 maart 2020. Zojuist is bekend geworden dat de Van Oosbree-lezing , getiteld ’Solidariteit in kringen’, op 28 maart niet doorgaat. Trudie Knijn, deskundige op het gebied van solidariteit, zou over dat thema een lezing houden.
Het thema van de afgelaste lezing is in de huidige situatie een schot in de roos. Van allen wordt gedragsmatig een bijdrage gevraagd die in het belang is van een ieder. Natuurlijk klinkt er ook gemor, kan niet anders in een land met 17 miljoen deskundigen, maar over het geheel genomen is er een breed gedragen bereidheid om solidair te zijn. In mijn ogen is dat de grote uitdaging waar we voor staan. Hoever zal die solidariteit reiken?

Het coronavirus is uiteraard een grote bedreiging voor de gezondheid, dat is maar al te duidelijk. Maar voor de maatschappij zijn de gevolgen veel groter dan uitsluitend in medisch opzicht. Veel van de in elkaar grijpende radertjes komen nu al krakend tot stilstand, en het vergt weinig fantasie om een nabije toekomst te zien die nog veel dramatischer is.
Die dramatiek is uitermate ongelijk verdeeld. In mijn eigen situatie, twee gezonde (voor zover we weten) mensen met een vast pensioen, is het allemaal niet zo heftig. We blijven thuis, het is warm en gezellig, vriezer gevuld, we redden het wel de komende weken. Misschien lopen we het virus op, maar waarschijnlijk niet.

Maar ja, als je dochter stewardess is en kostwinner, en ze net een huis hebben gekocht, hangen er wolken boven je hoofd. Als je kinderen een horecabedrijf hebben, en door dag en nacht te werken het hoofd net boven water weten te houden, dan dreig je te verdrinken. Als je kleinzoon, met aanleg voor astma, stage loopt in een ziekenhuis met coronapatiënten, en weigert om preventief thuis te blijven, dan geeft een gevulde koelkast geen enkel houvast. En zo kunnen er veel voorbeelden worden gegeven.
En dan de financiële beurzen. Ik ben geen econoom, begrijp nauwelijks iets van dit fenomeen en wil dat graag zo houden. Een van Nederlands grootste economen begon zijn college trouwens ooit met de mededeling dat ook economen er niets van begrijpen, maar dat zij daarvoor zijn opgeleid. Bij mij als niet opgeleid onbenul komt het over als een gokautomaat. Maar de gevolgen voor bedrijven kunnen enorm zijn, zelfs ik begrijp dat.
Vanmorgen liep ik langs Wildlands in Emmen. Een prachtig dierenpark dat helaas recht op een faillissement aankoerste, totdat de gemeente Emmen het overnam. Het blijft balanceren op het scherpst van de financiële snede. Het is nu gesloten, net als honderden andere vermaakscentra in het land. Het parkeerterrein is zo leeg als de schappen in de supermarkt. Aan de poort van het terrein staat een eenzame figuur klaar om niet-ingelichte automobilisten, die de auto willen parkeren voor een bezoekje, uit de droom te helpen. Een trieste aanblik.

De zorgen achter al deze ontwikkelingen zijn niet te meten. Het kan weken duren. Ook maanden. Solidariteit lijkt me het sleutelwoord. De lasten en zorgen voor de samenleving zullen we met elkaar moeten delen. De sterkste schouders het meest. De vraag is natuurlijk of die solidariteit zal worden opgebracht. Een regering kan daarin een sturende rol hebben, met name als het om herverdeling van financiële lasten gaat, maar ik geloof vast dat er daarbij een stevige invloed uitgaat van de stemming in ‘het volk’. De symptomen die op solidariteit wijzen schieten al links en rechts de grond uit. Twittergroepen voor onderlinge steun brengen vraag en aanbod samen. Vrijwilligers melden zich aan bij het Rode Kruis.
Niemand doet het uit verplichting, het komt van binnenuit. Empathie hebben we als evolutionair ontwikkeld talent meegekregen. Het vermogen om je in te leven in een ander. De een is er beter in dan de ander, maar de mogelijkheid heeft elk mens. Je kunt het gebruiken om er zelf beter van te worden, om te manipuleren, zoals bijvoorbeeld reclame- en marketing deskundigen goed weten. Maar het kan ook leiden tot bewogenheid met de situatie van de ander. Met een mooi woord: compassie. De diepe bron voor solidariteit.

Na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog schijnt er een sfeer te hebben geheerst van grote solidariteit. Samen het land weer opbouwen. Naar ik begrepen heb (ik was er zelf niet bij) bloedde het snel dood. Van harte hoop ik dat deze keer de solidariteit duurzamer zal blijken. Dat we elkaar ermee ‘besmetten’. Ik betaal het liefst zo weinig mogelijk belasting. Maar in deze situatie kan belasting betalen een genoegen worden.
Dan zou het zo maar kunnen gebeuren dat het solidariteitsvirus sterker blijkt te zijn dan het coronavirus. En dat de wereld blijvend is veranderd. Zoals de Italiaanse premier Conte het prachtig verwoordde: We moeten vandaag afstand houden om elkaar morgen met meer warmte te kunnen omhelzen.