Ritueel bij scheiding

Door Rob Tijdeman /

Het Apostolisch Genootschap kent vier zogenaamde heilshandelingen: doop, confirmatie, huwelijksbevestiging en het sluiten van het levensboek. Ze markeren als kruispunten in het leven respectievelijk de geboorte, de volwassenwording, de huwelijksvoltrekking en het overlijden. (Er is een variant op de doop in geval kinderen op latere leeftijd deel worden van een gemeenschap, en confirmatie is ook mogelijk als reeds volwassenen besluiten lid te worden van het genootschap.)

Kenmerk van een heilshandeling in het genootschap is dat er een belofte aan het ritueel verbonden is. Bij de doop is dat in de eerste plaats de belofte van de ouders, bij de confirmatie van wie zich confirmeert, bij het huwelijk van de bruid en de bruidegom. Daarop volgt de belofte van de apostel, uitgesproken door de voorganger, om te helpen de belofte waar te maken. Bij het sluiten van het levensboek is er een belofte impliciet in het gebed.

Bij beschouwing van de genoemde kruispunten valt op dat doop het begin van het leven markeert, zoals het sluiten van het levensboek dat met het einde ervan doet. In principe blijft de confirmatiebelofte het hele leven geldig, al kan het lidmaatschap van het genootschap natuurlijk wel eerder beëindigd worden. Ik wil hier aandacht vragen voor een ritueel bij de tegenhanger van de huwelijksvoltrekking, de scheiding.

De belofte van trouw bij een huwelijk is bedoeld voor het leven. Scheiden is het verbreken van die belofte. Traditioneel werd scheiden daarom als slecht beoordeeld. Nog geen 25 jaar geleden weigerde een voorganger daarom om een scheiding van een jong echtpaar in de dienst bekend te maken. Inmiddels is het besef doorgedrongen dat een scheiding soms de minst slechte oplossing is en dat het van respect getuigt om zo’n beslissing te accepteren.

Het verbreken van een belofte lijkt niet het juiste moment voor een nieuwe belofte. Toch zullen beide ex-partners verder moeten met hun leven en is het daarvoor belangrijk hoe ze omgaan met die scheiding. Wordt het een vechtscheiding of blijft men elkaar respecteren? Dit klemt des te meer als er kinderen bij betrokken zijn. Scheiding is een van de droevigste zaken die kinderen kan overkomen. Soms worden ruzies tussen exen via de kinderen uitgevochten, in andere gevallen overleggen ouders in het belang van de kinderen en bieden beiden voor de kinderen een warm thuis.

Een ritueel markeert een belangrijke gebeurtenis en kan helpen om de nieuwe situatie te accepteren. Het is een moment van bezinning in een periode die in veel gevallen hectisch is. Een voornemen voor een bepaald gedrag dat met een ritueel gemarkeerd wordt heeft een grote inwerking. Dat geldt voor degenen die scheiden, het geldt voor kinderen waarvan de ouders scheiden, het geldt voor familie en vrienden die wellicht geneigd zijn om partij te kiezen en tegenstellingen te vergroten.

De scheiding zou verbeeld kunnen worden doordat het paar eerst naast elkaar staat en als over scheiding gesproken wordt enkele passen uit elkaar gaat. In het geval er kinderen bij betrokken zijn zou het paar eerst naast elkaar achter de kinderen kunnen staan en bij het noemen van de scheiding aan weerszijden van de kinderen gaan staan. Daarna wordt aan beiden gevraagd te beloven de ander in de toekomst respectvol te behandelen en, in het geval van kinderen, de gedane doopbelofte waar te maken en de kinderen liefdevol op te voeden met zo min mogelijk negatieve gevolgen van de scheiding voor de kinderen. Vervolgens wordt aan de verdere aanwezigen gevraagd om te helpen om deze beloftes waar te maken. Tenslotte biedt de voorganger namens de apostel zijn hulp aan voor het waarmaken van de gedane beloftes.

Het spreekt vanzelf dat dit alleen gedaan kan worden als de voorganger er zich van tevoren van overtuigd heeft dat beide exen oprecht de nieuwe belofte willen doen en de exen precies weten wat het ritueel inhoudt. Ik denk dat het ritueel beide exen, en ook de eventueel betrokken kinderen, het gevoel zal geven om de komende tijd positief tegemoet te gaan, bij alle pijn die een scheiding met zich meebrengt. Ik hoop dat als apostolischen besluiten te scheiden, ze de moed en wil zullen kunnen opbrengen om op deze wijze hun huwelijk te besluiten.