2024: Een duistere toekomst?

Door Rob Tijdeman /

In een nieuw jaar wordt veel vooruitgeblikt. Er bestaan veel zorgen over de toekomst. Niet ten onrechte, want zowel nationaal als internationaal zijn er allerlei ontwikkelingen die zorgen baren. Om enkele te noemen:
Internationaal: het klimaatprobleem met opwarming van de aarde en stijging van de zeespiegel, de oorlogen in Jemen, Syrië, Oekraïne en tussen Israël en Palestina, de gewapende conflicten in tal van Afrikaanse landen en de toegenomen spanning tussen de Verenigde Staten en China.
In Europa de dreiging van Rusland, de asielstroom van vluchtelingen uit Afrika en Azië, het vetorecht van regeringsleiders in de Europese Unie die de slagvaardigheid belemmert en de grote verschillen in welvaart en cultuur tussen de landen van die unie.
In Nederland het stikstofprobleem, de achteruitgaande kwaliteit van de natuur, het gebrek aan personeel bij zorg en onderwijs, de slechte behandeling van asielzoekers, de onvrede onder de bevolking resulterend in een daverende overwinning van protestpartij PVV.Die onvrede, en ook angst voor verlies van welvaart, wordt in de hand gewerkt door de media. De publieke media zoeken opvallende berichten en die zijn meestal negatief, want opbouw kost tijd en afbraak gaat vaak snel. De sociale media zorgen ervoor dat deelnemers eenzijdige berichten krijgen die hun overtuiging sterken en zo de tegenstellingen vergroten. Daarbij wordt door sommige partijen niet geschroomd om bewust onware berichten te verspreiden, nepnieuws. Vaak is niet duidelijk uit welke bron berichten komen.

Het is daarom goed wat afstand te nemen van de waan van de dag en na te gaan hoe het in het verleden is gegaan. Dit is bijvoorbeeld boeiend weergegeven door de Amsterdamse hoogleraar Bas van Bavel die beschreef hoe markteconomieën opkomen en neergaan.¹ Kort gezegd begint de welvaart met coöperaties en groepen die samenwerken en opbouwen (denk aan de Boerenleenbank en woningcoöperaties in het begin van de 20^ste eeuw), wordt gevolgd door een periode van afnemende solidariteit, en eindigt met grote verschillen in rijkdom waarbij de rijken in kunst e.d. investeren bij gebrek aan projecten die nog geld opbrengen (denk aan de Gouden Eeuw). Het is duidelijk dat we in West-Europa in de achterliggende eeuw zo’n opbloeiperiode hebben beleefd waarbij we, mede ten koste van ontwikkelingslanden en de natuur, een ongekende welvaart hebben bereikt en dat veel Nederlanders angstig zijn dat het in de nabije toekomst achteruitgaat.
De geschiedenis leert ons zo dat ‘toploze opgang’ niet bestaat en dat opgang en neergang elkaar afwisselen. Onderliggend echter is dat de mensheid steeds grotere kennis en inzicht heeft gekregen en dat de gemiddelde welvaart in de wereld in de loop van de eeuwen sterk is toegenomen. Nog nooit hebben zoveel mensen kennis kunnen nemen van de situatie in de wereld en van hun eigen positie daarin. Dat zorgt voor stromen vluchtelingen naar gebieden waar het leven beter is. In feite zorgt dat bij goede behandeling voor vertraging van de neergang, want actieve jonge mensen komen naar gebieden waar anders veroudering plaatsvindt en krijgen daar vaak banen die niet door de oorspronkelijke bewoners worden vervuld.
Ouderen onder ons hebben andere tijden meegemaakt en weten dat je ook gelukkig kunt zijn als je minder welvaart hebt, maar wel in een vrij land leeft. Zij waren ook gelukkig toen ze geen auto, televisie, aardgas, koelkast, tablet en mobiele telefoon hadden, zich in een tobbe of in het badhuis wasten, jarenlang inwoonden voor ze een eigen woning kregen en niet met vakantie naar het buitenland konden gaan. Jongere generaties zijn in betrekkelijke luxe opgegroeid en beschouwen dat als vanzelfsprekend, als iets waar je recht op hebt. Dat maakt angstig bij het vooruitzicht dat het slechter zal worden.

Het is verstandig om rekening te houden met een periode dat het minder zal gaan. De beste manier om die teruggang weer om te buigen in een periode van opgang is om solidair te zijn met onze medemensen, samen constructief bezig te zijn, niet alles als een recht te beschouwen, maar dankbaar te zijn voor het voorrecht om in dit land geboren te zijn. Niet toevallig apostolische idealen. Ik denk dat die idealen meer dan in de laatste decennia nodig zijn.